ในศตวรรษที่ 17 เมื่อโลกเริ่มหมุนไปด้วยพลังของวิทยาศาสตร์และเหตุผล หนึ่งในนักคิดผู้ทรงอิทธิพลที่สุดกลับแทบไม่มีใครจดจำ ไม่มีแม้ภาพเหมือนให้เราได้เห็นหน้า แต่ผลงานของเขากลับเปลี่ยนโลกที่เราอยู่ไปตลอดกาล ชายผู้นี้คือ โรเบิร์ต ฮุก (Robert Hooke) นักวิทยาศาสตร์ผู้มองเห็นสิ่งเล็กจิ๋วใต้กล้องจุลทรรศน์ และเชื่อมโยงมันกับจักรวาลอันไพศาล
เขาไม่ได้มีเพียงบทบาทในชีววิทยาเท่านั้น แต่ยังเป็นผู้วางรากฐานให้กับฟิสิกส์ ดาราศาสตร์ วิศวกรรม และแม้แต่การฟื้นฟูเมืองลอนดอนหลังไฟไหม้ครั้งใหญ่ มารู้จักอัจฉริยะผู้นี้ผ่าน 8 เรื่องจริง ที่คุณอาจไม่เคยรู้มาก่อน
1. ผู้บัญญัติคำว่า “เซลล์” (Cell) เป็นคนแรกของโลก
โรเบิร์ต ฮุกใช้กล้องจุลทรรศน์ส่องดูเนื้อไม้คอร์ก เขาพบโครงสร้างเล็ก ๆ ซ้ำกันคล้ายห้องเล็ก ๆ เป็นช่อง ๆ ซึ่งทำให้นึกถึง cellula — คำภาษาละตินที่หมายถึง “ห้องเล็กของนักบวชในอาราม” เขาจึงตั้งชื่อโครงสร้างเหล่านี้ว่า “เซลล์” (cell) ซึ่งกลายเป็นรากฐานสำคัญของทฤษฎีเซลล์ในชีววิทยาสมัยใหม่
2. หนังสือ Micrographia ของเขา เป็น Bestseller ในยุคศตวรรษที่ 17
Micrographia (ค.ศ. 1665) ผลงานชิ้นเอกของโรเบิร์ต ฮุก กลายเป็นหนังสือขายดีในอังกฤษยุคศตวรรษที่ 17 เพราะเปิดโลกใหม่ให้กับผู้คน ด้วยภาพวาดวิทยาศาสตร์สุดประณีตจากกล้องจุลทรรศน์ เช่น หมัด เชื้อรา เกล็ดหิมะ และโครงสร้างจิ๋วอื่น ๆ ที่ไม่เคยมีใครเห็นมาก่อน หนังสือเล่มนี้ไม่เพียงสร้างแรงบันดาลใจให้นักวิทยาศาสตร์รุ่นต่อมา แต่ยังทำให้คนทั่วไปหลงใหลใน “โลกจุลภาค” อย่างที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน.
3. ผู้ค้นพบ “กฎของฮุก” กฎพื้นฐานของฟิสิกส์และวิศวกรรม
โรเบิร์ต ฮุกคือผู้ตั้งกฎสำคัญในฟิสิกส์ว่า “แรงที่กระทำต่อวัตถุยืดหยุ่น มีค่าแปรผันตรงกับระยะที่วัตถุนั้นยืดออก” หรือที่รู้จักกันในชื่อ Hooke’s Law แม้จะถูกคิดค้นขึ้นตั้งแต่ศตวรรษที่ 17 แต่กฎข้อนี้ยังคงเป็นพื้นฐานสำคัญในกลศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ และการออกแบบโครงสร้างจนถึงปัจจุบัน ตั้งแต่สปริงในนาฬิกา ไปจนถึงการคำนวณแรงในสะพานและอาคารสูง
4. ผู้เสนอแนวคิด “แรงโน้มถ่วงแบบแปรผกผันกำลังสอง” ก่อนนิวตัน
หลายคนอาจไม่รู้ว่า โรเบิร์ต ฮุก เป็นผู้เสนอแนวคิดแรงโน้มถ่วงที่ลดลงตามระยะทางกำลังสอง (inverse square law) ก่อนที่ เซอร์ไอแซก นิวตัน จะตีพิมพ์Principia Mathematica เสียอีก ฮุกเสนอว่า วัตถุในจักรวาลดึงดูดกันด้วยแรงที่อ่อนลงตามระยะทางกำลังสอง ซึ่งต่อมากลายเป็นหัวใจของ “กฎความโน้มถ่วงสากล” ของนิวตัน แม้ฮุกจะไม่ได้พิสูจน์ทางคณิตศาสตร์ แต่แนวคิดของเขาถือเป็นก้าวสำคัญที่ปูทางสู่ฟิสิกส์ยุคใหม่
5. หนึ่งในผู้บุกเบิกการสังเกตดาวเคราะห์
โรเบิร์ต ฮุก เป็นหนึ่งในนักวิทยาศาสตร์คนแรก ๆ ที่สร้างกล้องโทรทรรศน์สะท้อนแสงแบบเกรกอเรียนด้วยตนเอง และใช้มันสังเกตดาวพฤหัสบดี ดาวอังคาร และระบบดาวคู่ (double star system) เขายังเป็นผู้เสนอเป็นคนแรกว่า “ดาวพฤหัสบดีหมุนรอบตัวเอง” ซึ่งเป็นแนวคิดที่ล้ำหน้าอย่างยิ่งในยุคนั้น นอกจากนี้ ภาพสเก็ตช์ดาวอังคารของเขายังถูกใช้ในศตวรรษที่ 19 เพื่อคำนวณอัตราการหมุนของดาวอีกด้วย
6. เขาเชื่อว่า “ฟอสซิล” คือซากของสิ่งมีชีวิตที่เคยมีอยู่จริง
ในยุคที่คนส่วนใหญ่ยังเชื่อว่าฟอสซิลเป็นเพียง “ของประหลาดจากธรรมชาติ” หรือ “หินที่พระเจ้าสร้างขึ้นมาโดยไม่มีชีวิตจริง” โรเบิร์ต ฮุกกลับเสนอแนวคิดล้ำยุคว่า ฟอสซิลคือซากของสิ่งมีชีวิตโบราณและ บางชนิดได้สูญพันธุ์ไปแล้ว แนวคิดของเขาถือว่าท้าทายความเชื่อทางศาสนาในสมัยนั้นอย่างกล้าหาญ และกลายเป็นรากฐานสำคัญที่ปูทางสู่ ทฤษฎีวิวัฒนาการ ในเวลาต่อมา
7. ผู้อยู่เบื้องหลังการฟื้นฟูลอนดอนหลังไฟไหม้ครั้งใหญ่
หลังเหตุการณ์ไฟไหม้ครั้งใหญ่ของกรุงลอนดอนในปี ค.ศ. 1666 โรเบิร์ต ฮุกมีบทบาทสำคัญในการสำรวจความเสียหาย วางผังเมืองใหม่ และฟื้นฟูเมืองร่วมกับสถาปนิกชื่อดัง เซอร์คริสโตเฟอร์ เรน เขามีส่วนในการออกแบบอาคารสำคัญหลายแห่ง เช่น หอดูดาว Royal Observatory และ โดมของมหาวิหาร St. Paul’s Cathedral ซึ่งกลายเป็นสัญลักษณ์ของลอนดอนในเวลาต่อมา
8. ภาพเหมือนของ โรเบิร์ต ฮุก ไม่มีหลงเหลืออยู่เลย
แม้ฮุกจะเป็นนักวิทยาศาสตร์ผู้ยิ่งใหญ่แห่งศตวรรษที่ 17 แต่กลับไม่มีภาพเหมือนของเขาหลงเหลืออยู่เลยจนถึงปัจจุบัน หลายคนเชื่อว่า สาเหตุหนึ่งมาจากความขัดแย้งรุนแรงกับ เซอร์ไอแซก นิวตัน ซึ่งขึ้นเป็นประธานราชสมาคมอังกฤษหลังฮุกเสียชีวิต ตำนานเล่าว่า นิวตันอาจมีส่วนทำให้ภาพเหมือนของฮุกหายไปจากราชสมาคม เพื่อกลบชื่อเสียงของคู่แข่งคนสำคัญ แม้จะไม่มีหลักฐานยืนยันแน่ชัด แต่เรื่องนี้ก็ยังเป็นปริศนาที่กระตุ้นความสนใจของนักประวัติศาสตร์มาจนถึงปัจจุบัน
จากกล้องจุลทรรศน์ถึงแรงโน้มถ่วง จากเซลล์ในไม้คอร์กถึงแผนที่เมืองลอนดอน โรเบิร์ต ฮุก คืออัจฉริยะผู้เปิดโลกใหม่ให้แก่วิทยาศาสตร์ยุคใหม่ แม้ไร้ภาพเหมือนในประวัติศาสตร์ แต่ผลงานของเขายังคงชัดเจนมาจนถึงปัจจุบัน
อ้างอิง:
- Britannica: https://www.britannica.com/biography/Robert-Hooke
- UC Museum of Paleontology: https://ucmp.berkeley.edu/history/hooke.html
- Biography: https://www.biography.com/scientists/robert-hooke
- Kids encyclopedia facts: https://kids.kiddle.co/Robert_Hooke