วันรีไซเคิลโลก (Global Recycling Day) ตรงกับวันที่ 18 มีนาคม ของทุกปี จัดตั้งขึ้นเพื่อสร้างความตระหนักรู้ถึงความสำคัญของการรีไซเคิล การหมุนเวียนทรัพยากรและข้าวของเครื่องใช้ เพื่อไม่ให้ทิ้งเป็นขยะของเสียทำลายสิ่งแวดล้อม
บทความน่ารู้ เรื่อง การแก้ปัญหาขยะจากพอลิเมอร์
พอลิเมอร์เป็นวัสดุที่มีการนำมาใช้อย่างแพร่หลายและผลิตภัณฑ์พอลิเมอร์หลายชนิดเป็นแบบใช้แล้วทิ้ง เช่น ขวดน้ำดื่ม แก้วพลาสติก หลอดพลาสติก ถุงพลาสติก กล่องโฟมใส่อาหาร ซึ่งพอลิเมอร์เหล่านี้เป็นวัสดุสังเคราะห์ที่ส่วนใหญ่ไม่สามารถย่อยสลายตามธรรมชาติหรือใช้เวลาย่อยสลายนานมาก
นอกจากนี้ยังมีรายงานผลการวิจัยว่า อนุภาคพลาสติกขนาดเล็ก (Microplastic) ที่ได้จากการย่อยสลายพอลิเมอร์ สามารถถ่ายทอดไปตามโซ่อาหารจนนำเข้าสู่ร่างกายมนุษย์และสัตว์ซึ่งอาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพได้ ขยะพอลิเมอร์จึงเป็นปัญหาที่ควรได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วน
ขยะพอลิเมอร์ที่พบส่วนใหญ่เป็นผลิตภัณฑ์จากพลาสติกหรือยาง ซึ่งการกำจัดขยะเหล่านี้ด้วยวิธีการเผายังเป็นวิธีที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน และนำไปสู่การเพิ่มปริมาณแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งเป็นแก๊สเรือนกระจกซึ่งเป็นสาเหตุของภาวะโลกร้อน
นอกจากนี้การเผาพลาสติกหรือยางอาจก่อให้เกิดสารพิษ เช่น ฟอสจีน ไดออกซิน ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ส่วนวิธีการฝังกลบหรือการทิ้งลงในแหล่งน้ำ อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม
แนวทางการลดปัญหาจากขยะพลาสติกในปัจจุบัน เช่น
- 1. การลดการใช้ (Reduce) เช่น การไม่รับถุงพลาสติก การใช้ถุงผ้าแทนการใช้ถุงพลาสติก การใช้แก้วน้ำหรือภาชนะใส่อาหารที่นำมาเอง การลดการใช้อาจทำได้โดยการใช้ซ้ำ (Reuse) เช่น การใช้แก้วหรือขวดน้ำดื่มซ้ำ การนำยางรถยนต์มาทำกระถางต้นไม้หรือรองเท้าแตะ ซึ่งพอลิเมอร์ที่นำมาใช้ซ้ำเหล่านี้ไม่ได้ผ่านกระบวนการหลอมและแปรรูป การลดการใช้จึงเป็นการลดปัญหาขยะพลาสติกที่ใช้ต้นทุนต่ำและทุกคนสามารถมีส่วนร่วมได้ง่าย
- 2. การรีไซเคิล (Recycle) เป็นการแปรรูปวัสดุที่ใช้แล้วเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ วิธีนี้ใช้ได้กับพอลิเมอร์เทอร์มอพลาสติกซึ่งสามารถนำมาหลอมแล้วขึ้นรูปใหม่ได้ โดยต้องมีการคัดแยกชนิดของพลาสติกก่อนนำมาหลอมตามรหัสที่ระบุชนิดของพลาสติกบนผลิตภัณฑ์ ทั้งนี้ การนำพลาสติกมาหลอมใหม่มีต้นทุนสูงและได้พลาสติกที่มีสมบัติต่างไปจากเดิม
- 3. การใช้พอลิเมอร์ที่ย่อยสลายได้ทางชีวภาพ (Biodegradable Polymer) เช่น พอลิบิวทิลีนแอดิเพตเทเรฟแทเลต (PBAT) พอลิคาโพรแล็กโทน (PCL) พอลิแลกติกแอซิด (PLA) พอลิไฮดรอกซีบิวทิเรต (PHB) ซึ่งเป็นพอลิเอสเทอร์ที่สายพอลิเมอร์มีแรงยึดเหนี่ยวระหว่างกันน้อย สามารถเกิดปฏิกิริยาไฮโดรลิซิสได้ง่าย ทำให้เกิดการย่อยโดยจุลินทรีย์ในธรรมชาติได้เร็วกว่าพอลิเมอร์สังเคราะห์ทั่วไป นอกจากนี้ผลิตภัณฑ์ที่ย่อยสลายได้ทางธรรมชาติยังอาจใช้พอลิเมอร์ธรรมชาติ เช่น แป้ง เซลลูโลส
อย่างไรก็ตาม หากผลิตภัณฑ์พอลิเมอร์ยังคงเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องใช้อยู่ในชีวิตประจำวัน ผู้ใช้ควรตระหนักถึงปัญหาขยะพอลิเมอร์ที่จะเกิดขึ้น และควรมีส่วนร่วมในการลดปัญหาโดยการคัดแยกประเภทของขยะ เช่น พลาสติกรีไซเคิลประเภทต่าง ๆ พลาสติกย่อยสลายได้ ซึ่งควรแยกออกจากขยะประเภทอื่น เพื่อให้สามารถนำไปกำจัดหรือรีไซเคิลได้อย่างถูกต้องต่อไป
อ่านเพิ่มเติมที่ :
บทเรียนออนไลน์ Project 14 เรื่อง การแก้ปัญหาขยะจากพอลิเมอร์ >> https://proj14.ipst.ac.th/m4-6-chem/m6-chem-book5/chem-m6b5-019/
อ้างอิง : หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี ม.6 เล่ม 5 บทที่ 13 เรื่อง พอลิเมอร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)