วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีกับโครงการในพระราชดำริ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ตอนที่ 1/9: การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม
เนื่องในโอกาสที่รัฐบาลและพสกนิกรชาวไทยทุกหมู่เหล่าอยู่ในช่วงแสดงความอาลัย ต่อการเสด็จสวรรคตของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ซึ่งเสด็จสวรรคตเมื่อวันศุกร์ที่ 24 ตุลาคม พุทธศักราช 2568 สิริพระชนมพรรษาปีที่ 93
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ขอน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ ในพระราชกรณียกิจอันทรงคุณูปการต่อประเทศชาติ โดยเฉพาะในด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อม
สสวท. เคยจัดทำสื่อเฉลิมพระเกียรติ “วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีกับโครงการในพระราชดำริ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ในวาระเฉลิมพระชนมพรรษา 90 พรรษา เมื่อปี พ.ศ. 2565 ภายใต้หัวข้อ “90 พรรษา 9 โครงการสำคัญ” เพื่อเผยแพร่พระอัจฉริยภาพและพระวิสัยทัศน์อันยาวไกลในการพัฒนาประเทศด้วยหลักวิทยาศาสตร์
บัดนี้ สสวท. ได้น้อมนำสื่อดังกล่าวมาจัดเผยแพร่อีกครั้ง เพื่อรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ และถวายความอาลัยแด่พระองค์ท่าน ผู้ทรงเป็นแรงบันดาลใจในการพัฒนาองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของพสกนิกรไทยอย่างยั่งยืน
ตอนที่ 1/9: การปลูกหม่อนเลี้ยงไหม
โครงการส่งเสริมศิลปาชีพอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เป็นโครงการที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงพระราชทานให้ความช่วยเหลือและส่งเสริมอาชีพให้แก่ประชาชนในแต่ละท้องถิ่นในด้านต่าง ๆ ตัวอย่างเช่น งานแกะสลัก จักรสาน เครื่องปั้นดินเผา การทอผ้าไหม
กรมหม่อนไหมสานต่อพระราชดำริด้วยการส่งเสริมและช่วยเหลือกลุ่มประชาชนที่ทอผ้าไหมด้วยการ ส่งเสริมและสนับสนุนการปลูกต้นหม่อน เพื่อมาเลี้ยงหนอนไหม หนอนไหมเมื่อเข้าสู่ระยะดักแด้จะสร้างเส้นไหมที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการทอผ้าได้ โดยการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม จะเริ่มตั้งแต่การปลูกต้นหม่อนเพื่อใช้เป็นอาหารของหนอนไหม ซึ่งในการเลี้ยงไหม ผู้เลี้ยงต้องมีความเข้าใจเกี่ยวกับวัฏจักรชีวิตของหนอนไหม
วัฏจักรชีวิตของหนอนไหมจะใช้ระยะเวลาประมาณ 41- 51 วัน ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ของหนอนไหม มี 4 ระยะ คือ ผีเสื้อไหมตัวเต็มวัยจะวางไข่ ไข่ฟักออกมาเป็นหนอน หนอนก็จะกินใบหม่อนเป็นอาหาร เมื่อหนอนเจริญเติบโตเป็นดักแด้จะสร้างเส้นไหมมาปกคลุมสร้างเป็นรังไหม ในระยะนี้ดักแด้จะไม่มีการกินอาหาร เมื่อดักแด้เจริญเติบโตต่อไปจนเป็นตัวเต็มวัยก็จะออกจากรังไหม พร้อมจะสืบพันธุ์และวางไข่ต่อไป โดยรูปร่างลักษณะ การกินอาหาร และแหล่งที่อยู่ของผีเสื้อไหมในแต่ละระยะของการเจริญเติบโตจะแตกต่างกัน
การนำเส้นไหมมาใช้ประโยชน์ จะทำโดยนำรังไหมที่ยังมีดักแด้ไปต้มแล้วสาวเส้นไหมมาเก็บไว้ และนำไปย้อมสีเพื่อใช้สำหรับการทอผ้าไหมต่อไป นอกจากนั้นชาวบ้านยังสามารถนำผลของต้นหม่อนมารับประทานหรือนำไปขายเป็นการเพิ่มรายได้และสร้างอาชีพได้อีกทางหนึ่ง
อ่านบทความ “วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีกับโครงการในพระราชดำริ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ทั้ง 9 ตอน : https://www.ipst.ac.th/knowledge/26386/sci-902.html