“…การศึกษาเป็นปัจจัยหลักในการสร้างและพัฒนาความรู้ ความคิด ตลอดจนความประพฤติและคุณงามความดีของบุคคล ให้บุคคลดำรงตนอยู่ในสังคมและในโลกได้อย่างมั่นคงและมีความสงบร่มเย็นได้ แม้ว่าโลกจะเปลี่ยนแปลงไปรวดเร็วเพียงใดก็ตาม…”
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
ที่มา กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมุ่งมั่นในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของพสกนิกรในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านการศึกษาสำหรับเยาวชน โดยเฉพาะเยาวชนด้อยโอกาสที่ขาดแคลนและ/หรืออาศัยในถิ่นทุรกันดาร เพื่อให้มีความรู้และสามารถดำรงชีวิตในสภาวะแวดล้อมที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วได้อย่างเท่าทัน
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ตระหนักถึงความสำคัญของเยาวชนในกลุ่มดังกล่าว และได้ร่วมสนองพระราชดำริสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในการพัฒนาเยาวชนด้อยโอกาสในถิ่นทุรกันดารผ่านโครงการต่าง ๆ ดังนี้
1. โครงการจัดทำสื่อ 60 พรรษา สสวท. ร่วมกับ โครงการส่วนพระองค์สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี (คสธ.) และ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) จัดทำชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับใช้ในโรงเรียนประถมศึกษาขนาดเล็กที่มีครูไม่ครบชั้น หรือโรงเรียนที่ตั้งอยู่ในถิ่นทุรกันดาร ซึ่งในชุดกิจกรรมจะประกอบด้วยชุดการจัดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับครูผู้สอน และชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับนักเรียน โดย สสวท. รับผิดชอบในวิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) โดยผลการวิจัยการใช้สื่อ 60 พรรษา พบว่าครูสามารถนำไปใช้ได้และช่วยพัฒนาคุณภาพการศึกษาในโรงเรียนขนาดเล็กได้ดี ต่อมา สพฐ. ได้ขยายผลนำสื่อ 60 พรรษาไปใช้ในโรงเรียนประถมศึกษาขนาดเล็กอื่น ๆ และโรงเรียนขยายโอกาสทุกโรงเรียน เพื่อพัฒนาการศึกษาในระดับประถมศึกษาให้ดียิ่งขึ้น
นอกจากนี้ หลังจากกระทรวงศึกษาธิการ ได้ประกาศใช้มาตรฐานการเรียนรู้ และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 25541 ตามคำสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ.1239/2560 ลงวันที่ 7 สิงหาคม 2560 สสวท. ได้ปรับปรุงชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับครู และชุดกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับนักเรียน ในกลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ และกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เพื่อให้สอดคล้องกับหลักสูตรใหม่ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) และเพื่อให้สะดวกต่อการนำไปใช้จึงจัดแยกเป็นรายชั้นปีตั้งชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6
ดาวน์โหลดสื่อ 60 พรรษา ที่ https://www.scimath.org/60phransaipst
2. โครงการจัดทำสื่อ 65 พรรษา สื่อ 65 พรรษา เริ่มดำเนินการเมื่อปี พ.ศ. 2563 โดย สสวท. และ สพฐ. ในโอกาสที่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระชนมายุ 65 พรรษา เป็นชุดการเรียนรู้สมบูรณ์แบบ (Comprehensive Learning Package) ที่ครอบคลุมจุดประสงค์ หลักสูตรอิงมาตรฐานและเชื่อมโยงสู่สมรรถนะ โดยในชุดประกอบด้วย ชุดกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น สำหรับโรงเรียนขนาดเล็ก โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน และโรงเรียนพระปริยัติธรรม เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และพัฒนาคุณภาพของผู้เรียน ซึ่งสื่อชุดนี้เน้นการเรียนรู้ผ่านบริบทในชีวิตจริงของผู้เรียนและในชุมชม โดยบูรณาการให้เชื่อมโยงสาระต่าง ๆ กับชีวิตจริง ปัจจุบันอยู่ระหว่างการทดลองใช้ชุดกิจกรรมในโรงเรียนนำร่อง
ดาวน์โหลดสื่อ 65 พรรษา ที่ https://contentcenter.obec.go.th/
3. โครงการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย เป็นโครงการที่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาพระราชทานพระราชดำริให้พิจารณาริเริ่มดำเนินการนำร่องในประเทศไทย โดยได้ทอดพระเนตรตัวอย่างโครงการนี้ คราวเสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศเยอรมนี เมื่อปี พ.ศ. 2552 ซึ่งคณะกรรมการโครงการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย ได้ติดต่อกับมูลนิธิ Haus der kleinen Forscher เพื่อขออนุญาตนำกิจกรรมนี้มาใช้ในประเทศไทยเพื่อพัฒนาความรู้และทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ของเด็กไทย สร้างทัศนคติที่ดีในการเรียนรู้ให้กับเด็กระดับปฐมวัย (อายุ 3-6 ปี) ซึ่งเป็นช่วงอายุที่เหมาะแก่การส่งเสริมการเรียนรู้มากที่สุด โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้แบบโครงงาน/โครงการผ่านการตั้งคำถามและหาคำตอบด้วยตนเอง ส่งเสริมให้เด็กมีความกระตือรือร้นที่จะเรียนรู้และบ่มเพาะความสามารถในการแก้ปัญหาผ่านกระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ที่เหมาะสมกับวัยและสอดคล้องกับการเรียนรู้และธรรมชาติทางวิทยาศาสตร์ สำหรับโครงการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อยนี้ สสวท. ได้ร่วมสนองพระราชดำริในบทบาทของการร่วมออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ รวมถึงเป็นผู้นำเครือข่ายท้องถิ่น (Local Network; LN) ในการอบรมและพัฒนาครูและบุคลากรการศึกษาในโครงการ
เว็บไซต์บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย www.littlescientistshouse.com/
4. โครงการพัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษาในโรงเรียนโครงการพระราชดำริสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่ง สสวท. ดำเนินการพัฒนาครูผู้สอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี ในโรงเรียนโครงการพระราชดำริฯ เพื่อเพิ่มพูนศักยภาพด้านวิชาการแก่ครูโรงเรียนในโครงการพระราชดำริฯ รวมถึงสนับสนุน สื่อ อุปกรณ์ประกอบการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี เพื่อให้ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนในโรงเรียนโครงการพระราชดำริฯ สูงขึ้น และนักเรียนได้พัฒนาความรู้ ความสามารถ สติปัญญาเพื่อใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ประเทศชาติต่อไป โดยกลุ่มเป้าหมายของการดำเนินการ ได้แก่ โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน จำนวน 222 โรงเรียน และโรงเรียนพระปริยัติธรรม จำนวน 71 แห่ง (จ.เชียงราย จ.น่าน จ.แพร่ จ.พะเยา จ.ลำปาง และ จ.ศรีสะเกษ)
โดย สสวท. ได้ดำเนินการพัฒนาครูผู้สอนในวิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี และพัฒนาปรับปรุงสื่อ หลักสูตร กิจกรรมทางด้านวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี สำหรับใช้ในโรงเรียนในโครงการพระราชดำริฯ ให้เหมาะสมกับบริบทท้องถิ่นของโรงเรียน รวมถึงการสนับสนุนหนังสือเรียน คู่มือครู สื่อ อุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี และติดตามผลการพัฒนาครูผู้สอนในวิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี ผลจากการอบรมและติดตามผลพบว่าครูที่ได้รับการพัฒนาจาก สสวท. มีความรู้ความเข้าใจทักษะปฏิบัติในเนื้อหากลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สามารถจัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้กับนักเรียน โดยส่งเสริมให้นักเรียนได้พัฒนากระบวนการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการคิด และมีเจตคติที่ดีต่อวิชาวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี นำไปสู่การยกระดับคุณภาพการศึกษาในโรงเรียนได้